Od gomile vijesti i informacija koje vas zasipaju svakog dana sa svih strana – odlučili smo da sumiramo najvažnije. U najkraćim crtama.
Postoji toliko informacija o korona virusu da vas mogu zatrpati. Odlučili smo da sumiramo najvažnije i nadamo se da će ova kolekcija pomoći da se snađete.
Činjenica 1. Kovid-19 i SARS-KoV-2 nisu ista stvar. Kovid-19 je bolest (“d” označava “bolest”) uzrokovana novim korona virusom. SARS-KoV-2 je naziv samog virusa.
Činjenica 2. CoV je skraćenica za CoronaVirus – korona virus. To je naziv porodice virusa (ukupno ih je oko 40), koji podsjećaju na krunu zbog šiljastih nastavaka.
Činjenica 3. Korona virusi su uljezi biologije. Vrh svakog šiljka “oponaša” molekul korisne supstance, tako da ga ćelijski receptori rado uvlače u sebe. Zajedno sa šiljkom, u ćeliju ulazi virus. Tako dolazi do infekcije.
Činjenica 4. Izraz “novi korona virus” (novel ili nCoV) znači da je virus nov ne samo za naučnike, nego i za naše ćelije.
Činjenica 5. Tokom dva miliona godina evolucije, naš imuni sistem je naučio da se nosi sa većinom poznatih infekcija, ali novi korona virus je pravo iznenađenje – zato je tako teško nositi se sa virusom, a tako lako zaraziti se.
Činjenica 6. Kada jednom uđe u ćeliju, virus “preuzima” kontrolu nad njom i tera je da umjesto uobičajenih proteina beskočano proizvodi sopstvene kopije. Tako počinje lančana reakcija. Na kraju ćelija umire, a nosilac infekcije postaje zarazan.
Činjenica 7. U početnoj fazi infekcije novi se korona virus se aktivno razmnožava u grlu i gornjim disajnim putevima. Infekcija se potom spušta i može doći do pluća i izazvati upalu.
Činjenica 8. Upravo zato je kašalj prvi simptom infekcije. Temperatura počinje da raste tek kasnije.
Činjenica 9. Ili ne počinje da raste – kod 30 odsto pacijenata u Vuhanu u trenutku dolaska u bolnicu temperatura nije bila povišena.
Činjenica 10. Mnogi ljudi koji se zaraze (18 odsto, tj. skoro svaki peti) nemaju čak ni kašalj. Bolest prolazi bez ikakvih simptoma – čovjek može da ni ne posumnja da je bolestan.
Činjenica 11. Međutim, asimptomatski pacijenti i dalje su aktivni nosioci infekcije i mogu da zaraze druge.
Činjenica 12. Simptomi blažeg oblika Kovid-19 su vrlo slični običnom sezonskom gripu: suh kašalj, groznica, opšta slabost, ponekad bolovi u mišićima ili glavobolja.
Činjenica 13. Blaži oblik se liječi na isti način kao i običan grip – kod kuće, u odnosu na simptome.
Činjenica 14. Jedan od najneobičnijih simptoma koronavirusa je gubitak čula ukusa i/ ili mirisa.
Činjenica 15. Ovaj simptom se ne sreće kod svih oboljelih, ali može se javiti i kao jedini simptom infekcije.
Činjenica 16. Dakle, ako odjednom prestanete da osjećate miris ili ukus, to je znak da treba da budete pažljivi i poduzmete mere.
Činjenica 17. Važno: nosilac novog korona virusa postaje opasan po druge odmah nakon infekcije – mnogo pre nego što se bolest razvije i pre nego što se pojave prvi simptomi.
Činjenica 18. Dobra vest: što je virus opasniji i smrtonosniji, to se teže širi. Kada ubije svog domaćina, virus više ne može da zarazi druge. Zbog toga virus rijetko mutira u smrtonosnije oblike – to mu nije u interesu.
Činjenica 19. Loše vesti: Ovo je SARS-KoV-2 – samo iz druge kategorije. Ovaj virus pretvara domaćina u nekoga ko širi infekciju, ali se ne pojavljuje odmah ili se ne pojavljuje uopšte. Tako nosilac usjeva da zarazi još nekoliko ljudi.
Činjenica 20. U prosjeku, svaki nosilac novog koronavirusa uspe da zarazi 2 do 4 zdrave osobe. To je veći broj u odnosu na sezonski grip (1,3), ali manji neki kod malih boginja (12+).
Činjenica 21. Iako, kao i svaka infekcija, korona virus i ima takozvane superspredere – prenosioce koji inficiraju neuporedivo više ljudi: stotine ili čak hiljade.
Činjenica 22. U Južnoj Koreji, virus je bio pod kontrolom sve dok broj slučajeva nije dostigao 30. Ali žena pod šifrom “Pacijent 31”, zarazila je oko 1.200 ljudi.
Činjenica 23. Ispostavilo se da je bila veoma religiozna i da je nastavila da ide u crkvu, uprkos kašlju i groznici, zanemarujući preporuke korejskih vlasti.
Činjenica 24. Za 10 dana, broj zaraženih u Južnoj Koreji porastao je sa 30 na 5.000.
Činjenica 25. Stopu smrtnosti od Kovid-19 još uvijek je teško tačno izračunati, ali većina studija procjenjuje je između jedan i tri odsto.
Činjenica 26. To je oko 20 puta više od sezonskog gripa, ali nije ni blizu visoka kao kod prethodnih korona virusa – sarsa (10%) i mersa (25%).
Činjenica 27. Smrtnost od Kovid-19 u velikoj mjeri zavisi od ukupnog opterećenja zdravstvenog sistema i brzine pružanja pomoći: ako u Nemačkoj iznosi samo 0.3 odsto, u Italiji je skoro 9 odsto.
Činjenica 28. Među starijima od 70 godina smrtnost prelazi 5 odsto, među starijima od 80 umire svaki deseti.
Činjenica 29. Zato je sada glavni zadatak vlasti širom sveta da prolongiraju epidemiju što je duže moguće, ne dozvoljavajući velikom broju ljudi da obole istovremeno.
Činjenica 30. Pandemija se ubrzano razvija: od prvog slučaja stiglo se do broja od 100 hiljada pacijenata za 67 dana, dok se sljedećih 100 hiljada razboljelo za 11 dana, a trećih za četiri dana.
Činjenica 31. Svakog dana, broj zaraženih povećava za oko trećinu.
Činjenica 32. Pandemija se proširila i u najudaljenijim krajevima sveta, uključujući čuvena Uskršnja ostrva, gdje je u utorak, 24. marta, zvanično potvrđen prvi pacijent, 42-godišnji muškarac.
Činjenica 33. Stručnjaci upozoravaju: treba psihološki da se pripremite da će broj zaraženih možda dostići desetine miliona, a mrtvih – možda stotine hiljada.
Činjenica 34. Nije tačno poznato odakle potiče SARS-KoV-2, ali zna se da su slijepi miševi i pangolini nosioci sličnih virusa.
Činjenica 35. Virus je najvjerojatnije mutirao i prenio se na neku drugu životinju, a sa nje na čovjeka.
Činjenica 36. Da li je virus bio opasan po čovjeka u trenutku kada se zarazila prva osoba? Ili je mutirao i naučio da prodire u naše ćelije kada je već bio u čovjeku? Naučnici još nisu pronašli odgovore na ova pitanja.
Činjenica 37. Ako je virus već bio opasan kada je došao u kontakt sa ljudima, to znači da je možda još uvijek negdje u životinjskom carstvu, pa pre ili kasnije može ponovo da zarazi ljude.
Činjenica 38. Zbog toga su na početku epidemije u Vuhanu odmah zatvorene pijace na kojima se prodavala divljač.
Činjenica 39. To je, uzgred, standardna mera u Kini u ovakvim slučajevima – pijace se zatvaraju prilikom sumnje na novu infekciju i uvodi se karantin. Obično djeluje, ali ovaj put je bilo prekasno: asimptomatski virus već je stigao među ljude.
Činjenica 40. Ne, virus nije pobjegao iz biološke laboratorije, bez obzira koliko bi neko možda želio da vjeruje u to.
Činjenica 41. Nekoliko naučnih timova iz različitih zemalja paralelno je detaljno ispitalo verziju o vještačkom porijeklu korona virusa i odbacilo je kao neosnovanu.
Činjenica 42. “Naša analiza jasno pokazuje da SARS-KoV-2 nije dizajniran u laboratoriji i da njime nisu vršene nikakve ciljane manipulacije”, pišu istraživači u naučnom časopisu Nejčr. .
Činjenica 43. Kad već rakrinkavamo mitove, evo još jednog: hirurške maske NE štite od koronavirusa. Njegove čestice su toliko male da lako prolaze kroz pore.
Činjenica 44. Evo da vam pomognemo da zamislite veličinu virusa: oko 100 miliona primjeraka može lako stati na vrh igle.
Činjenica 45. Kašljanje inficiranog pacijenta razbacuje vrlo sitne kapljice pljuvačke, od kojih svaka može sadržati milijarde (!) virusnih čestica.
Činjenica 46. Ima smisla nositi masku za one koji se boje zaraziti druge – ona ne pruža stoprocentnu zaštitu, ali donekle smanjuje rizik po druge.
Činjenica 47. Suprotno uvreženom mišljenju, kućni ljubimci NE MOGU da šire korona virus. Još nisu zabilježeni slučajevi inficiranja čovjeka od psa ili mačke.
Činjenica 48. Međutim, virus se može pokupiti u potpuno praznoj prostoriji, gdje je prethodno boravio zaraženi.
Činjenica 49. U vazduhu korona virus preživljava (tj. može zaraziti zdrave ljude) tri sata.
Činjenica 50. Na plastičnim i čeličnim površinama SARS-KoV-2 ostaje opasan do tri dana, na papiru i kartonu – do jednog dana, na bakru – do četiri sata.
Činjenica 51. Zato je glavno i najpouzdanije sredstvo za prevenciju temeljno pranje ruku nakon kontakta sa bilo kojom površinom izvan vašeg doma.
Činjenica 52. U ovom videu možete pogledati kako pravilno da operete ruke (ne, ovo nije tako očigledno kako ste mislili).
Činjenica 53. Ako slučajno u blizini nemate gdje da operete ruke, možete koristiti antiseptik gel za ruke. Ali, bolje je oprati ruke.
Činjenica 54. Antiseptik možete da napravite kod kuće, a za će vam trebati medicinski alkohol. Evo i kako.
Činjenica 55. U ekstremnom slučaju, dezinfekciju možete uraditi miramistinom ili hlorheksidinom – oni uništavaju ne samo bakterije, već i viruse.
Činjenica 56. Antibiotici su beskorisni protiv korona virusa, baš kao i protiv bilo kojeg drugog virusa, uključujući grip ili herpes.
Činjenica 57. Karantinske i druge restriktivne mere u celom svetu možda će potrajati (sa kraćim pauzama) sve dok se ne nađe vakcina ili efikasna terapija za Kovid-19.
Činjenica 58. Djelotvorna vakcina protiv koronavirusa sigurno se NEĆE pojaviti za manje od godinu i po dana, do sredine 2021. godine. Do tog trenutka, vjerojatno će se razboljeti većina ljudi kojima prijeti virus.
Činjenica 59. Vakcina možda nikad neće biti pronađena. Već 35 godina, čitav svet pokušava da razvije vakcinu protiv HIV-a, za sada bez uspjeha. Međutim, postoje “tablete protiv HIV-a” koje omogućavaju efikasnu prevenciju.
Činjenica 60. Još ne postoji specifična terapija za SARS-KoV-2. Oboljeli se tretiraju isključivo simptomatski, odnosno ne liječi se sama bolest, već se tretiraju simptomi.
Činjenica 61. Više od 100 hiljada ljudi kojima je potvrđen Kovid-19 se uspješno oporavilo.
Činjenica 62. Većini pacijenata (više od 80 odsto) uopšte nije bila potrebna medicinska pomoć. Oni su se liječili kod kuće, istim preparatima kao što liječe običan grip i oporavljaju se za oko nedjelju dana.
Činjenica 63. Hospitalizacija je potrebna za otprilike jednu od pet ili šest osoba koje se razbole – to su uglavnom stariji i/ili oni koji već imaju neku hroničnu bolest.
Činjenica 64. U teškim slučajevima (oko 4 odsto) pacijent mora biti priključen na respirator. Njih možda neće biti dovoljno ako se previše ljudi razboli. Neki proizvođači automobila prešli su na proizvodnju respiratora.
Činjenica 65. Upravo je to jedan od glavnih uzroka visoke smrtnosti u Italiji. Ima puno starijih pacijenata, bolnice su preopterećene, a osoblje se premara, dok opreme nema dovoljno.
Činjenica 66. Na svakih 10.300 Italijana koji su se oporavili od Kovid-19, dolazi 8.000 smrtnih slučajeva. Prema podacima za 31. mart, u Italiji je još uvek bolesno 75.528 ljudi.
Činjenica 67. Paralelno se traga za lekom. Nema vremena za razvoj novih lekova, a lekari testiraju postojeće lekove protiv virusa i njihovu efikasnost u borbi protiv SARS-KoV-2.
Činjenica 66. Na svakih 10.300 Italijana koji su se oporavili od Kovid-19, dolazi 8.000 smrtnih slučajeva. Prema podacima za 31. mart, u Italiji je još uvijek bolesno 75.528 ljudi.
Činjenica 67. Paralelno se traga za lijekom. Nema vremena za razvoj novih lijekova, a ljekari testiraju postojeće lijekove protiv virusa i njihovu efikasnost u borbi protiv SARS-KoV-2.
Činjenica 68. U februaru su kineski ljekari primjetili da hlorohin, lijek namjenjen sprečavanju i liječenju malarije, daje dobre rezultate. Od tada, nekoliko studija je potvrdilo njegovu efikasnost u borbi sa Kovid-19.
Činjenica 69. Dva moguća lijeka su lopinavir koji se obično koristi za liječenje HIV-a i remdesivir, koji je prvobitno razvijen za liječenje groznice izazvane ebolom virusom Marburg. Oba za sada pokazuju dobre rezultate na testiranjima.
Činjenica 70. Posljednje otkriće koje ulijeva nadu je antivirotik Avigan (Favipiravir), popularni preparat protiv gripa u Japanu. Posebno je dizajniran za borbu protiv RNA virusa.
Činjenica 71. Prilikom testova sprovedenih u Vuhanu, pacijenti zaraženi koronavirusom koji su primili Avigan oporavljali su se u prosjeku za četiri dana.
Činjenica 72. Gotovo svi pacijenti u Kini su, pored običnih lijekova, koristili preparate tradicionalne kineske medicine (TKM).
Činjenica 73. TKM formula, koja je razvijena u Osmoj narodnoj bolnici u provinciji Guangdžou, odobrena je od strane Ministarstva nauke i tehnologije provincije Guangdong, a dobila je i zvanično odobrenje regionalnih vlasti.
Činjenica 74. Prema izvještaju kineske nacionalne informativne agencije Singua, oboljeli od Kovid-19 se posebno efikasno oporavljaju od kombinacije tradicionalnog lijeka Kingfei paidu sa glavnom terapijom.
Činjenica 75. Ovaj tradicionalni lijek pravi se od ljekovitog bilja i drugih biljaka, koje među kojima su golosjemenica koriternčevka i korijen sladića. Recepata za ovu tinkturu ima u na desetine varijacija, ako ne i na stotine.
Činjenica 76. Ozbiljno bolesne pacijente ponekad pokušavaju da spasu transfuzijom krvne plazme oporavljenih, koja sadrži antitijela protiv virusa. Ovakva praksa pokazala se uspješnom tokom epidemije SARS-a, MERS-a i virusa ebole – i zvanično je preporučena od Svjetske zdravstvene organizacije.
Činjenica 77. Kihanje NIJE simptom korona virusa. Kašalj – da, kihanje – ne.
Činjenica 78. SARS-KoV-2 i dalje mutira. Od decembra do marta, neke varijante virusa promjenile su genom već 14 puta.
Činjenica 79. Sveukupno, već postoji više od 1200 genetskih modifikacija virusa, sa malim razlikama. Pojavu novih možete pratiti ovdje.
Činjenica 80. Genetske razlike pomažu naučnicima da mapiraju širenje virusa.
Izvor: BBC News
